Một số lưu ý về phát triển quy hoạch đô thị

trước hết phải có một quy hoạch đô thị tương đối hoàn chỉnh - một quy hoạch vừa diễn tả tầm nhìn xa rộng lại vừa phải mang tính khả thi cao, vừa bao gồm cả những đề án ngắn hạn lẫn những đề án dài hạn lại vừa phải tránh đến mức phải chăng nhất khả năng “quy hoạch treo” - được hiểu là kéo dài tiến độ ngoài dự kiến ban đầu, do một trong hai hoặc do cả hai nguyên nhân sau: Quy hoạch không sát đúng, thậm chí sai lầm ảnh hưởng đến lớn mạnh bền vững; Quy hoạch sát đúng bảo đảm phát triển bền vững nhưng không khả thi so với sức chịu đựng của nền kinh tế đương thời.

Phải có một chính quyền nghiêm minh và chuyên nghiệp. Nghiêm minh là vừa nghiêm vừa minh. Nghiêm được đã khó, minh được càng khó hơn nhiều. Thiếu công tâm, thiếu công bằng thì khó công khai, nghĩa là khó minh. Mà không minh thì khiến cho sao nghiêm được? làm sao xử lý cho rốt ráo, cho triệt để được? làm sao tránh được tình trạng chỗ triệt - chỗ để - thiếu nghiêm minh? Muốn nghiêm minh thì buộc phải phải thật sự sâu sát, bởi vì vậy tại đây còn có vấn đề phân cấp quản lý một bí quyết hợp lý.

Nói chung thành phố nên điều tra địa chất không nên phân cấp cho quận trong quy hoạch đô thị, bởi đặc trưng mà cũng là sức mạnh của quy hoạch đô thị là tính tổng thể, phân cấp cho quận trên lĩnh vực này rất dễ dẫn liên hệ khả năng phá vỡ tính tổng thể ấy; nhưng về quản lý quy hoạch đô thị thì quận lại rất buộc phải được uỷ quyền nhiều hơn để sẽ chủ động xử lý và ứng phó trong phạm vi được phân cấp.

Chuyên nghiệp là có ngành nghề - công tác quy hoạch đô thị trước hết là công việc chuyên môn của những bạn có ngành nghề, nhưng những người có nghề trên ngành này lâu nay chỉ được hiểu là các kỹ thuật viên và kỹ thuật viên xây dựng. Điều này xuất phát từ lối tư duy kỹ trị. Thật ra ở đây vai trò của các kỹ thuật viên và kỹ sư xây dựng siêu quyết định nhưng chẳng phải là duy nhất. Trong công tác quy hoạch đô thị rất phải sự tham gia tích cực và có hiệu quả của các chuyên gia tâm lý học, xã hội học và sử học.

Nói cách khác ngoài khía cạnh kỹ thuật còn buộc phải chú ý đúng mức khía cạnh văn hóa của vấn đề. Xin nói thêm là nếu chỉ xét riêng theo tư duy kỹ trị cũng chẳng phải mọi việc đã đâu vào đó, bởi trong thực tế thị thành đang rất thiếu và bởi vậy đang rất cần những chuyên gia nội thất đô thị (urban design), thậm chí đang siêu thiếu và vì thế đang rất cần những chuyên gia quy hoạch đô thị (urban planner).

Phải đích thực mở rộng dân chủ trong đời sống xã hội, rất tránh tình trạng “tam quyền phân lập” khi huy động sức mạnh của cả cộng đồng đô thị vào quá trình quy hoạch và quản lý quy hoạch. “Tam quyền” là gì? Đó là quyền được nói, quyền được nghe và quyền được khiến. Và thế nào là “phân lập”? Đó là khi người nói rất sôi nổi thật lòng, người nghe càng chân thành chăm chú, người làm cũng hăng hái, nồng nhiệt, chỉ có điều ai nói cứ nói, ai nghe cứ nghe, còn ai làm cứ làm, hoàn toàn “phân lập”.

Tất nhiên đo vẽ địa hình muốn mở rộng dân chủ trong đời sống xã hội thì trước hết phải biết vượt qua thái độ chủ quan của không ít chuyên gia cho rằng quy hoạch và quản lý quy hoạch đô thị là chuyện riêng của những người có lĩnh vực chuyên môn, tay ngang không thể tham gia được.

thực tiễn chứng tỏ cộng đồng đô thị không chỉ đưa ra được nhiều ý kiến có giá trị tham khảo mà thậm chí ở một số nước - thông qua hình thức trưng cầu dân ý - đôi khi những ý kiến ấy còn mang ý nghĩa chọn. Mặt khác như phân tích trên, thành phố không nên phân cấp cho quận trong quy hoạch đô thị nhưng cũng nên mở rộng dân chủ để chính quyền cấp dưới sẽ trực tiếp góp ý vào chính cái mà người ta sẽ được giao quản lý.